Ngành cafe toàn cầu đang đứng trước thách thức lớn về môi trường, đặc biệt là đe dọa đa dạng sinh học. Nạn phá rừng để trồng cafe đã khiến Trái Đất mất 3,7 triệu ha rừng nhiệt đới nguyên sinh vào năm 2023. Tình trạng này không chỉ gây tổn hại môi trường mà còn dẫn đến biến động kinh tế, ảnh hưởng trực tiếp đến sinh kế của hàng triệu nông dân. Hệ quả là 2,4 gigaton carbon dioxide thải vào khí quyển và tốc độ tuyệt chủng loài tăng gấp 1.000 - 10.000 lần so với thời kỳ tiền công nghiệp.
Tình trạng này không chỉ gây ra khủng hoảng môi trường mà còn dẫn đến hỗn loạn kinh tế, khi gần một nửa dân số thế giới phụ thuộc vào hệ thống nông nghiệp thực phẩm. Giá cafe tăng kỷ lục do thiếu hụt nguồn cung và hạn hán ở Brazil là minh chứng rõ ràng nhất.
Đe dọa từ canh tác độc canh và phá rừng
Canh tác độc canh (trồng một loại cây duy nhất) là mối đe dọa lớn đối với đa dạng sinh học. Phương pháp này làm cho vi khí hậu và năng suất cây trồng khó dự đoán hơn, tăng nguy cơ bùng phát sâu bệnh do thiếu vắng các loài thực vật và động vật tự nhiên kiểm soát. Đất canh tác độc canh cũng suy giảm dinh dưỡng nhanh chóng, buộc nông dân phải sử dụng nhiều phân bón, thuốc trừ sâu và thuốc diệt cỏ – những hóa chất đắt đỏ và gây ô nhiễm môi trường.
Nạn phá rừng là yếu tố chính làm trầm trọng thêm biến đổi khí hậu và suy giảm đa dạng sinh học. Mặc dù Quy định về phá rừng của Liên minh châu Âu (EUDR) sẽ có hiệu lực vào tháng 12 năm 2025, nhưng việc thực thi chậm trễ vẫn khiến vấn đề trở nên cấp bách.
Nông lâm kết hợp: Chìa khóa cho tương lai bền vững
Nông lâm kết hợp (trồng cafe dưới tán cây che bóng) là giải pháp tiềm năng để tạo ra mối quan hệ tích cực hơn giữa sản xuất cafe và hệ sinh thái. Cây che bóng giúp ổn định vi khí hậu, giảm biến động nhiệt độ, tăng hàm lượng hữu cơ và độ phì nhiêu của đất, cải thiện khả năng giữ nước trong thời kỳ hạn hán. Ngoài ra, nó còn tăng sự hiện diện của các loài thụ phấn, giảm sâu bệnh, thúc đẩy đa dạng sinh học và lưu trữ CO2 hiệu quả hơn so với canh tác độc canh. Nông lâm kết hợp không chỉ mang lại năng suất cafe ổn định hơn mà còn tạo ra nguồn thu nhập bổ sung từ cây gỗ hoặc cây ăn quả, tăng cường khả năng phục hồi kinh tế cho nông dân.
Tuy nhiên, quá trình chuyển đổi sang nông lâm kết hợp không dễ dàng do chi phí ban đầu, quản lý phức tạp và lo ngại về năng suất. Cần có sự hỗ trợ tài chính và kỹ thuật để nông dân có thể duy trì hoạt động trong khi giải quyết các thách thức khí hậu.
Trách nhiệm chung của chuỗi cung ứng và vai trò của chứng nhận
Bảo vệ đa dạng sinh học không chỉ là bảo vệ môi trường mà còn là bảo vệ tương lai của ngành cafe. Toàn bộ chuỗi cung ứng cafe cần có trách nhiệm trong việc thúc đẩy sản xuất bền vững. Người tiêu dùng có vai trò quan trọng khi sẵn lòng trả giá cao hơn cho các sản phẩm được sản xuất bền vững, miễn là họ hiểu rõ tác động môi trường của việc mua hàng.
Việc cải thiện khả năng tiếp cận các giống cafe mới thích nghi với bóng râm cũng là yếu tố then chốt giúp nông dân tăng năng suất và khả năng phục hồi khí hậu trong các hệ thống nông lâm kết hợp.
Với 60% trong số 124 loài cafe hoang dã đang bị đe dọa tuyệt chủng, việc bảo vệ các hệ sinh thái tự nhiên chưa bao giờ cấp thiết đến thế. Khi mỗi bên liên quan trong chuỗi giá trị cafe cùng thực hiện phần việc của mình, việc thưởng thức một tách cafe sẽ trở thành cách tạo ra sự khác biệt tích cực cho hành tinh.
Nguồn ảnh Internet
Bài viết có sự tham khảo từ nhiều trang trên Internet
Thân mến