Có tới hơn 120 loại cafe đang được trồng và canh tác phổ biến trên thế giới, nhưng chỉ có hai giống cafe thật sự xuất trong ly cafe buổi sáng của bạn đó chính là Coffea Arabica - tức là cafe Arabica và Coffea Canephora - chính là Robusta. Sau khi rang, hai loại cafe này thoạt nhìn khá giống nhau, nhưng trên thực tế chúng khác biệt hoàn toàn về mọi mặt như hương vị, điều kiện phát triển, hình dáng,... điều này xuất phát từ đặc điểm gen, nguồn gốc của hai giống cafe này.
Nguồn gốc của Arabica và Robusta
Theo như những câu chuyện được lưu truyền, những hạt cafe Arabica đầu tiên được phát hiện bởi một người chăn dê tại đất nước Ethiopia(một đất nước thuộc Đông Phi). Vào một ngày đẹp trời, người chăn dê đã thấy đàn dê của mình ăn phải một loại quả màu đỏ và chúng trở nên hưng phấn hơn.
Sau khi người Ethiopia phát hiện ra quả cafe, cuộc xâm lăng của người Ethiopia tới lãnh thổ Yemen vào khoảng năm 50 của thế kỷ thứ 6 đã xảy ra. Và từ đây văn hoá uống cafe đã được phổ cập tới Yemen cùng các lãnh thổ lân cận, đặc biệt là Ả Rập. Việc sử dụng cafe đã đi sâu vào văn hoá tôn giáo của các nước này, các giáo sĩ sử dụng cà phê là thức uống giúp họ tỉnh táo hơn trong các buổi cầu nguyện kéo dài.
Tới thế kỷ 16, với cuộc xâm lăng của các nước phương Tây tới các nước thuộc địa, người Pháp và người Hà Lan đã tìm ra loại quả này và mang chúng đi khắp thế giới. Cũng từ đó, hạt cafe đã được biết đến trên toàn thế giới.
Hạt cafe Arabica và Robusta sau rang.
Bên cạnh Arabica, cafe Robusta được tìm thấy đầu tiên khi chúng mọc dại xung quanh hồ Victoria thấy ở Uganda, một đất nước thuộc Châu Phi. Cây cafe Robusta được đưa vào Đông Nam Á vào những năm 1900 khi bệnh gỉ sắt (Leaf Rust) đã quét sạch phần lớn cây Arabica. Thời điểm gần đây, Cộng hoà Công-Gô cũng đưa ra những thông tin rằng cây cafe Robusta được phát hiện đầu tiên ở đây, nhưng chưa có thông báo chính thức nào từ việc này.
Điều kiện canh tác và phát triển
Cả hai giống cafe chủ yếu được tìm thấy xung quanh đường xích đạo, trong các khu vực nhiệt đới và cận nhiệt đới – mà còn được gọi là vành đai cafe. Tuy nhiên có sự phân hóa rõ rệt về môi trường phù hợp để phát triển giữa hai loài này.
Cây cafe Robusta có sức chống chịu lại sâu bệnh tốt do các kháng sinh tự nhiên của cây có phần nhỉnh hơn Arabica, độ cao phù hợp để trồng cây Robusta từ 250 - 1500m so với mực nước biển. Vì trồng ở vùng thấp hơn Arabica nên nhiệt độ để cây Robusta phát triển tốt cũng sẽ cao hơn Arabica là từ 22 - 26 độ C. Cây Arabica có phần hạn chế về mặt canh tác hơn nhiều so với cây Robusta. Trước tiên là độ cao của cây Arabica yêu cầu cao hơn, cụ thể là khoảng 1200 - 1950m để cây phát triển tốt, tiếp tới là nhiệt độ từ 18 - 21 độ C. Cây cafe Arabica cũng có sức đề kháng kém hơn với Robusta, vì vậy chúng dễ bị sâu bệnh tấn công, vì thế nên việc canh tác cây Arabica vất vả hơn so với cây Robusta.
Về mặt sinh thái học, những cây Arabica thường thấp hơn so với Robusta, chiều cao từ 2,5-4,5 mét (so với 4,5-6,5 mét của Robusta). Sự khác biệt về hình thái cũng tồn tại giữa các loại hạt của hai loài cafe. Trong khi hạt Arabica nói chung có hình elip, thuôn và dài hơn thì hạt Robusta lại tròn hơn và nhỏ hơn.
Điều kiện sinh trưởng và phát triển tốt và đảm bảo sẽ cho phép Arabica ra hoa kết quả sau 4 năm trồng trọt, với mỗi chu kỳ ra “hoa – thu hoạch” trong khoảng 9 tháng. Bên cạnh đó, Robusta chỉ mất 2 năm để cho thu hoạch nhưng mỗi vụ mùa mất nhiều thời gian hơn, khoảng 10-11 tháng. Năng suất của cây Arabica cũng thấp hơn so với cây robusta, 1 cây Arabica trong điều kiện phát triển tốt sẽ cho ra từ 1 - 4 kg hạt, trong khi Robusta có thể có năng suất gấp đôi. Đây cũng là một trong những lý do khiến cho chi phí trồng cây Arabica cao hơn so với cây Robusta.
Các nước trồng Robusta tiêu biểu thường đến từ Đông Nam Á như Việt Nam, Philippine, Malaysia,… Ngoài ra Ấn Độ và Uganda cũng có chất lượng cafe Robusta rất ấn tượng.
Sự khác biệt trong hương vị của Arabica và Robusta
Do cấu trúc gen, điều kiện canh tác và phát triển khác nhau, vì vậy các thành phần chất hữu cơ trong hai giống hạt cũng khác nhau, điều này ảnh hưởng lớn đến hương vị của Arabica và Robusta.
Arabica có hàm lượng đường, các acid hữu cơ, lipit (chất béo), protein (chất đạm) lớn hơn hẳn so với Robusta. Điều này khiến cho vị của Arabica chua và ít đắng hơn so với robusta. Về hương vị của Arabica cũng rất phong phú, khi uống cafe Arabica chúng ta có thể liên tưởng tới mùi thơm của các loài hoa, trái cây, mứt cho tới các loại hạt hay socola,... Các hương vị phong phú này cũng có thể thay đổi vì vùng trồng, hay các loại Arabica khác nhau.
Trái lại với Arabica, Robusta có hàm lượng kháng sinh tự nhiên như Cafein, Tanin, Acid Chlorogenic,... cao hơn, đây cũng là lý do khiến cho vị của Robusta đắng hơn so với người anh em Arabica. Hương vị chủ đạo của hạt cafe Robusta thường là socola, caramel hay các loại hạt như hạnh nhân,... Vì có hàm lượng acid hữu cơ ít hơn Arabica nên các nốt trái cây cũng ít được tìm thấy trong Robusta.
Nhưng những năm gần đây, với điều kiện canh tác tốt hơn, chăm sóc kỹ càng và áp dụng các phương pháp sơ chế hậu thu hoạch mới, các hạt Robusta chất lượng rất cao (Fine Robusta) cũng có những nốt hương vị trái cây nhiệt đới rất ấn tượng. Những hương vị từ hạt cafe Fine Robusta cũng đã chinh phục được cả các thị trường khó tính như Mỹ hay Châu Âu.
Lời kết
Với tình trạng biến đổi khí hậu của trái đất, vùng trồng của các hạt cafe Arabica thơm ngon đang dần bị thu hẹp lại. Để đối diện với việc này, các nhà khoa học đang không ngừng nghiên cứu và lai tạo những giống Arabica mới để chúng có thể phát triển trong môi trường khắc nghiệt hơn. Mặt khác, liệu đây có phải là cơ hội để cho các hạt cafe Robusta luôn bị coi là có hương vị thua kém hơn với người anh em Arabica có chỗ đứng trong ngành công nghiệp cafe đặc sản? Khi mà diện tích vùng trồng Robusta sẽ được tăng lên, cây Robusta đã được quan tâm hơn, được chăm sóc kỹ lưỡng và áp dụng các phương pháp sơ chế mới để cải thiện hẳn về chất lượng.
Nguồn ảnh Internet
Bài viết có sự tham khảo từ nhiều nguồn trang trên Internet
Thân mến,
Đội ngũ THAIYEN CAFE