Cafe là một trong những mặt hàng xuất khẩu chủ lực của Việt Nam, mang lại nguồn thu nhập lớn cho đất nước. Ngành cafe góp phần tạo ra việc làm và và nâng cao đời sống người dân địa phương. Tuy nhiên, cây cafe thường xuyên bị tấn công bởi nhiều loại sâu bệnh, ảnh hưởng đến năng suất và chất lượng. Bài viết này sẽ cung cấp thông tin về các loại sâu bệnh hại cafe phổ biến và hướng dẫn cách phòng trừ hiệu quả.
Đặc điểm, tác hại và cách phòng ngừa một số loại sâu bệnh tiêu biểu
Theo Cục Bảo vệ Thực vật, có đến 18 loại sâu bệnh chính tấn công cây cafe, bao gồm rệp sáp, ve sầu, sâu đục thân, đục cành, đục quả, bệnh gỉ sắt, nấm, tuyến trùng,... Nhiều loại sâu bệnh có tính lây lan và ảnh hưởng tới chất lượng cafe nếu không được phòng trừ kịp thời.
Rệp sáp là một trong những loại sâu bệnh nguy hiểm nhất gây hại cho cây cafe.
Rệp sáp có kích thước nhỏ, màu trắng, thường tập trung thành từng cụm trên các phần non của cây như lá non, chồi non, chùm hoa, quả non. Rệp sáp gây hại quanh năm, nhưng giai đoạn phát triển mạnh nhất là từ tháng 2 đến tháng 5 và từ tháng 9 đến tháng 11. Rệp sáp chích hút nhựa cây, làm giảm khả năng sinh trưởng và phát triển của cây, đồng thời, chúng tiết ra mật đường, tạo điều kiện cho nấm bệnh phát triển. Ở giai đoạn đầu của quá trình kết quả, chúng sẽ hút chất dinh dưỡng của cây, làm giảm khả năng đậu quả, từ đó làm ảnh hưởng đến năng suất và chất lượng của cafe.
Để phòng ngừa rệp sáp, nông hộ cần sử dụng các loại nấm, vi sinh vật có ích như nấm Beauveria bassiana, nấm Verticillium lecanii để tiêu diệt rệp sáp hoặc dùng bẫy dính vàng để bẫy và tiêu diệt rệp sáp trưởng thành. Bên cạnh đó việc sử dụng các biện pháp phòng trừ tổng hợp và theo dõi, phát hiện bệnh kịp thời sẽ giúp đạt hiệu quả cao nhất.
Ve sầu - Kẻ thù âm thầm tấn công cây cafe
Ve sầu là một loại côn trùng gây hại cho cây cafe, đặc biệt là giai đoạn ấu trùng. Ấu trùng ve sầu sống trong đất, chích hút nhựa rễ cây, làm ảnh hưởng đến khả năng hút nước và dinh dưỡng của cây, làm cho cây còi cọc, năng suất thấp. Ve sầu có thể gây chết cây nếu mật độ cao và không được phòng trừ kịp thời. Nông hộ cần nắm rõ các biện pháp canh tác và biện pháp phòng ngừa loại côn trùng này kịp thời, các biện pháp được đề xuất như: Vệ sinh vườn cây, thu gom lá rụng, cành cây bị ve sầu tấn công để tiêu diệt ấu trùng. Bón phân hữu cơ, vi sinh giúp cải thiện hệ sinh thái đất, hạn chế sự phát triển của ve sầu. Tưới nước hợp lý, tránh để úng nước. Sử dụng thuốc bảo vệ thực vật để diệt ấu trùng ve sầu. Tuy nhiên, nông hộ cần lưu ý sử dụng thuốc theo hướng dẫn của cán bộ kỹ thuật, tuân thủ thời gian cách ly và sử dụng các loại thuốc có nguồn gốc rõ ràng, được phép sử dụng.
Sâu đục thân là một trong những loại sâu bệnh nguy hiểm nhất gây hại cho cây cafe. Sâu đục thân có nhiều loại, nhưng phổ biến nhất là loài Xyleborus perforans. Ấu trùng của loài này đục lỗ trên thân, cành cây cafe, tạo thành những đường hầm và khoang rỗng lớn, khiến cây không tiếp xúc được với chất dinh dưỡng, dẫn đến chết hàng loạt. Để phòng ngừa và tiêu diệt sâu đục thân, nông hộ cần: vệ sinh vườn cây, thu gom cành hỏng, Bón phân hợp lý giúp cây cafe phát triển khỏe mạnh, tưới nước hợp lý, tránh để úng nước tạo điều kiện cho sâu đục thân phát triển, sử dụng các giống cafe chống chịu sâu đục thân, bôi vôi vào gốc cây cũng là một cách để ngăn cản con sâu trưởng thành đẻ trứng.
Bệnh gỉ sắt là một trong những loại bệnh nguy hiểm nhất gây hại cho cây cafe, do nấm Hemileia vastatrix gây ra. Bệnh xuất hiện ở mặt dưới lá, gây ra các triệu chứng như đốm vàng, đốm đỏ, cháy lá và rụng lá, khô cành, chết cây. Bệnh gỉ sắt khá phổ biến, hiện nay nông hộ cần thực hiện chăm bón và canh tác đúng quy trình, dưới đây là một trong nhiều biện pháp phòng ngừa:
Việc lựa chọn giống cafe có khả năng chống chịu bệnh gỉ sắt sẽ giúp giảm thiểu nguy cơ tấn công của bệnh. Tránh trồng cây cafe ở nơi ẩm thấp, bí bách, tạo điều kiện cho nấm bệnh phát triển. Bón phân cân đối, hợp lý giúp cây cafe phát triển khỏe mạnh, tăng cường sức đề kháng với bệnh gỉ sắt.Tưới nước hợp lý giúp cây cafe không bị úng nước, tạo điều kiện cho nấm bệnh phát triển. Vệ sinh vườn cây, cắt tỉa cành tạo thông thoáng giúp hạn chế sự phát triển của nấm bệnh.
Ngoài ra, nông hộ có thể sử dụng các chế phẩm sinh học, hóa học có chứa nấm Trichoderma, Bacillus subtilis... để phòng trừ bệnh gỉ sắt. Sử dụng thuốc bảo vệ thực vật để diệt trừ nấm bệnh gỉ sắt, cần lưu ý sử dụng thuốc theo hướng dẫn của cán bộ kỹ thuật, tuân thủ thời gian cách ly và sử dụng các loại thuốc có nguồn gốc rõ ràng, được phép sử dụng.
Cây cafe dễ bị tấn công bởi nhiều loại nấm khác nhau, gây hại trên nhiều bộ phận của cây như quả, cành, lá,... làm ảnh hưởng đến năng suất và chất lượng cafe. Dưới đây là một số loại bệnh nấm phổ biến:
Bệnh nấm hồng: Do nấm Colletotrichum coffeanum gây ra, tấn công trên quả, cành, lá. Triệu chứng: Vết bệnh màu nâu, sau đó chuyển sang màu hồng, có thể bao phủ toàn bộ quả. Nấm hồng phát triển mạnh vào mùa mưa, làm quả cafe bị thối, rụng, ảnh hưởng đến năng suất và chất lượng cafe.
Bệnh nấm than: Do nấm Rhizoctonia solani gây ra, tấn công trên cành, thân, rễ. Triệu chứng: Vết bệnh màu nâu đen, lan rộng, có thể làm chết cành, thân, rễ. Nấm than phát triển mạnh vào mùa mưa, làm cây cafe còi cọc, năng suất thấp.
Bệnh nấm rễ: Do nấm Armillaria mellea gây ra, tấn công trên rễ cây. Triệu chứng: Rễ cây bị thối, có màu nâu đen, cây còi cọc, năng suất thấp. Nấm rễ phát triển mạnh vào mùa mưa, có thể làm chết cây.
Có nhiều biện pháp phòng trừ bệnh nấm, gồm các biện pháp canh tác cơ bản và các biện pháp sinh học đã được nghiên cứu, cụ thể:
Nông hộ nên chọn các giống cafe chống chịu bệnh nấm giúp giảm thiểu nguy cơ tấn công của bệnh. Trồng cây cafe ở nơi thông thoáng, thoát nước tốt và bón phân, tưới nước hợp lý. Ngoài ra, việc sử dụng các chế phẩm sinh học có chứa nấm Trichoderma, Bacillus subtilis... sẽ giúp để phòng trừ bệnh nấm triệt để.
Bệnh tuyến trùng là một trong những loại bệnh nguy hiểm gây hại cho cây cafe ở mọi lứa tuổi. Bệnh do các loại tuyến trùng ký sinh trong đất gây ra, tấn công vào hệ thống rễ của cây, làm ảnh hưởng đến khả năng hấp thụ nước và dinh dưỡng, dẫn đến cây sinh trưởng kém, năng suất thấp, thậm chí chết cây. Bệnh này gây hại trên cây cafe ở mọi giai đoạn từ cây con đến khi trưởng thành, do triệu chứng nằm ở dưới thân nên nông hộ cần đặc biệt lưu ý, kiểm tra thường xuyên khi thấy cây có dấu hiệu sinh trưởng kém, rễ bị thối, bên cạnh đó, cần sử dụng các loại thuốc bảo vệ thực vật, chế phẩm sinh học để diệt trừ tuyến trùng dứt điểm.
Lời kết
Bài viết chỉ mang tính chất tham khảo, các nông hộ cần áp dụng các biện pháp phòng trừ phù hợp với điều kiện cụ thể của từng địa phương, thường xuyên kiểm tra vườn cây để phát hiện sớm dấu hiệu sâu bệnh, sử dụng các biện pháp phòng trừ an toàn, hiệu quả, hạn chế sử dụng thuốc bảo vệ thực vật. Tham khảo ý kiến của cán bộ kỹ thuật, các cơ quan chuyên môn để được hướng dẫn cụ thể.
Với những thông tin trên, hy vọng các nông hộ sẽ có thêm kiến thức để phòng trừ sâu bệnh hiệu quả, bảo vệ vườn cafe của mình và nâng cao năng suất, chất lượng cafe.
Nguồn ảnh Internet
Bài viết có sự tham khảo từ nhiều nguồn trang trên Internet
Thân mến,
Đội ngũ THAIYEN CAFE